Một trong những bệnh lý mãn tính không lây liên quan đến ăn uống hiện nay gia tăng nhanh trong cộng đồng là tăng acid uric máu gây ra bệnh gout hay còn gọi là thống phong. Gout gây viêm khớp, biến dạng khớp tái phát nhiều lần trong suốt đời. Điều quan trọng trong điều trị người bệnh gout chính là chế độ ăn.
Acid uric là “phế phẩm” của quá trình phân hủy chất đạm (nhân purin) từ thức ăn vào hoặc từ các tế bào trong cơ thể bị phá hủy, được thải khỏi cơ thể qua đường tiểu. Vì lý do nào đó làm tăng nhập purin hoặc giảm xuất acid uric đều dẫn đến việc tăng acid uric trong máu.
Có một số người có cơ địa dễ bị rối loạn chức năng phóng thích acid uric qua đường tiểu, có thể là nguyên nhân di truyền. Phổ biến hơn là nguyên nhân “ăn nhậu”, những người ăn uống quá nhiều chất đạm có nhân purin (thịt, cá, lươn, nội tạng, đồ lòng, da, các loại thịt rừng, lạp xưởng…). Một số nghiên cứu cho thấy nhân purin trong thực phẩm không trực tiếp gây hại, mà chỉ trở thành độc chất khi ăn kèm với mỡ động vật. Cơ chế gây bệnh có thể là do chất béo ngăn cản quy trình bài tiết acid uric qua đường tiểu. Một số người có thói quen tai hại là uống ít nước (không đủ 1,5 lít/ngày) và nhịn tiểu (bận làm việc) vẫn bị tăng acid uric máu, dù không sử dụng nhiều thực phẩm có purin. Điều này có thể lý giải phần nào việc bị tăng acid uric do khả năng bài tiết thấp.
Tăng acid uric máu có thể gây tổn thương ở nhiều cơ quan. Nếu acid uric kết tủa và lắng đọng ở tim mạch thì gây ra viêm mạch máu, viêm màng ngoài tim; ở vùng đầu gây ra viêm kết mạc, viêm mống mắt, viêm tuyến mang tai, viêm màng não; ở vùng sinh dục gây viêm tinh hoàn, viêm tuyến tiền liệt; ở thận gây sỏi urat…
Tuy nhiên phổ biến nhất vẫn là bệnh gout, do acid uric kết tủa thành muối urat ứ đọng tại khớp gây viêm khớp (sưng, nóng, đỏ, đau) tái phát nhiều lần trong suốt đời. Khi mới bị, cơn đau rất thưa, cách 6 tháng, 1-2 năm hay hơn nữa. Nhưng sau vài năm, cơn đau sẽ ngày càng gần lại, xuất hiện những u cục xung quanh khớp, biến dạng khớp ở bàn tay, bàn chân… Các nghiên cứu ghi nhận những bệnh nhân gout tuổi trung niên thường dễ bị thêm tăng huyết áp (nguy cơ 43%), tăng cholesterol trong máu (5%) và tiểu đường (hơn 50%). Vì thế, các chuyên gia về khớp có một nhìn nhận mới: Gout là dấu hiệu sớm của các bệnh tim mạch!
Kiểm tra acid uric máu là một xét nghiệm thường qui trong những lần khám sức khỏe định kỳ. Bữa tối trước khi xét nghiệm không nên ăn nhậu khuya, mà phải nhịn đói ít nhất 8 giờ trước khi thử máu.
Điều quan trọng trong điều trị người bệnh gout là chế độ ăn kiêng đạm. Trong bữa ăn chính, hãy ăn đủ cơm (bún, mì, khoai…), hạn chế vừa phải lượng thịt, cá (nhất là cá nạc như cá thu), tôm, hải sản, lươn, thịt rừng các loại, gan, tim, cật, lách, da gà, giò heo, óc, lạp xưởng, đậu đỗ… Không nên dùng nước luộc thịt, đồ hộp, thức ăn hay nước uống có vị chua (cải chua, trái cây chua…), cacao hay chocolate… Bù lại, phải ăn tăng lượng rau xanh hay rau củ, bí bầu… Có thể ăn trứng, sữa, phomai… Giảm bia rượu, cà phê, trà là cần thiết giúp ngăn chặn cơn đau và những cơn tái phát.
Trong thời gian các khớp đang viêm đau nhức nhiều thì nên hạn chế tối đa lượng đạm (ăn cơm với rau xào là chủ yếu) trong một vài tuần, có thể ăn trứng, sữa và chế phẩm sữa. Sau khi hết cơn đau, người bệnh vẫn phải duy trì chế độ ăn phù hợp để hạn chế tăng aicd uric trở lại. Việc kiểm tra acid uric máu và tái khám bác sĩ cần định kỳ thường xuyên để theo dõi bệnh và điều chỉnh chế độ ăn khác nhau trong từng thời kỳ của bệnh cho phù hợp với từng người bệnh.
Nếu người bệnh bị thừa cân béo phì cần giảm cân từ từ cũng giúp kiểm soát lượng acid uric máu.
Khẩu phần mẫu cho người bệnh gout mạn tính 45 tuổi, cân nặng 66kg, cao 1,68m:
3 bữa chính: Cơm, bún, mì, nui: 1-1,5 chén/ bữa.
- 1-2 trứng, hay 70-90g cá, 70g tôm, 1 miếng đậu hũ, 50-60g thịt (2 muỗng canh thịt hay 3 muỗng canh cá, tôm, đậu hũ).
- Rau: 1-1,5 chén (không tính nước).
- Dầu thực vật chế biến thức ăn vừa đủ.
2-3 bữa phụ: 1-2 ly sữa ít béo ít đường, trái cây, bánh mì, bắp, khoai…
- Uống đủ 2 lít nước trở lên mỗi ngày (gồm nước lọc và sữa, nước trái cây).
BS CKI Đào Thị Yến Thủy
Trưởng Khoa DD – BV Quốc tế Hạnh Phúc
Nguồn: tcsuckhoe.com
