Nếu tổ chức kỳ thi “trăm dâu đổ đầu cho ai?”, stress chắc chắn khỏi cần “chạy điểm” mỏng lắm cũng có mặt trong top 3! Thế nhưng, sai cả cây số nếu chê ngay stress! Mà cũng không khó hiểu, nếu biết không bỗng dưng stress từ bạn đã đổi sang thù.
Chính nhờ thừa kế “gen phản ứng nhanh” từ khi mới tập đứng thẳng trong hang động thời tiền sử mà con người sinh tồn do cơ thể phản ứng ghi nhận có gì đó nguy hiểm cho bản thân. Khi dầu sôi lửa bỏng tim bèn đập mạnh, đập nhanh để đẩy máu mang dưỡng khí đến mọi ngõ ngách của cơ thể, dòng máu tăng độ nhớt do tập trung sợi đông huyết, do tăng tiểu cầu để dự phòng có nơi xuất huyết. Cơ thể đồng thời tự động tăng lượng đường trong máu để dự trữ năng lượng. Mạch máu từ ngoài da cho đến não bộ co chặt từng hồi để giữ máu phòng hờ cấp cứu cho nơi nào đó trúng thương. Toàn bộ phản ứng vừa kể hoàn toàn hữu ích. Trục trặc chỉ bất lợi nếu xảy ra quá thường vì gia chủ “không xì-trét không về”, vì gia chủ, thay vì theo lời vàng của Trịnh Công Sơn để mỗi ngày chọn một niềm vui, lại cuốn theo chiều gió để “mỗi ngày chọn cả chục chuyện … bực mình”!
Cơ thể có điểm yếu là rất dốt chuyện cân đo! Trái với tiền lương, lượng nội tiết tố sản sinh trong tình huống stress bao giờ cũng cao hơn nhu cầu trên thực tế, nghĩa là dùng xong vẫn còn thừa. Lượng nội tiết tố không dùng bị tích lũy theo kiểu gửi tiết kiệm không có hạn rút tiền. Hậu quả là càng nhiều stress, càng thừa nội tiết tố tham sân si của tuyến giáp, tuyến thượng thận. Huyết áp vì thế nhích dần lên trên sau mỗi lần “bốc hỏa” rồi bắt chước giá tiền điện nước nên còn lâu mới chịu xuống! Bệnh cao huyết áp khi đó chực chờ từng cơ hội, cho dù gia chủ còn trẻ, bề ngoài tưởng còn khỏe. Đã vậy dòng máu càng lúc càng đậm đặc khiến cục máu đông trong mạch máu nhỏ dễ tấp vào chỗ khúc khuỷu gây ùn tắc trên thành tim, vỏ não, cầu thận, đáy mắt. Tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, thoái hóa võng mạc, suy thận … vào nhà hồi nào không hay! Nào đã xong! Đường huyết trồi sụt bất thường vì tụy tạng phản ứng khi quá nhanh, lúc quá chậm trong tình huống bấn loạn vì stress. Bệnh tiểu đường nếu trước đây là bệnh của người cao tuổi nay đã thành vấn nạn của người còn trẻ, thậm chí không hề hảo ngọt nhưng dòng máu lại ngọt mật chết … người.
Vẫn chưa hết! Tế bào vì thường xuyên sống phập phồng trong cảnh thiếu dưỡng khí, nên đến lúc nào đó biến thể thành một loại tế bào dị dạng có tên nghe thấy ghét: Tế bào ung thư! Đúng là khói thuốc lá, khói xăng dầu, tia tử ngoại, chất phụ gia, hóa chất gia dụng… là lý do sinh bệnh ung thư. Nhưng nếu tưởng chỉ có bấy nhiêu thì lầm! Đòn trước mặt coi vậy dễ đỡ hơn đòn đánh lén. Đó là lý do tại sao bệnh ung thư phát tán theo tỷ lệ thuận với mức độ tăng trưởng kinh tế ở các nước đang phát triển nhanh, như ở xứ mình!
Stress càng mạnh, các nội tiết tố giúp thư giãn, giúp lạc quan, tạo giấc ngủ yên bình, như serotonin, endorphin, trước lùi về thế thủ, sau bó tay chịu trận. Khi đó gia chủ còn lâu mới có được giấc ngủ đúng nghĩa yên bình, gia chủ còn lâu mới thức dậy với cảm giác đã ngủ đủ, đã ngủ ngon. Stress càng thường, gia chủ càng sớm là ứng viên hàng đầu của sa sút tri tuệ, trầm uất, liệt dương, lãnh cảm…! Không lạ gì nếu y sĩ đoàn ở châu Âu đã liên tục báo động đỏ về “hội chứng mệt mỏi kinh niên” ở người đang thành đạt, ở các đối tượng quá cầu toàn như thầy thuốc, thầy giáo, nghệ sĩ, vận động viên…!
Không hẳn ai cũng buồn vì stress. Ngược lại, lắm kẻ nhờ stress của người khác mà ăn nên làm ra. Ai chưa tin cứ đếm số sản phẩm gọi là chống stress đang lưu hành. Stress tất nhiên khó lùi nếu gia chủ ngày nào cũng giận căm gan, cũng tức cành hông lại thêm suy dinh dưỡng vì ăn uống thất thường, vì nhịn ăn làm ốm do sợ mập, sợ xấu. Nếu nói theo kiểu “thiền”, hông có cách nào loại trừ tạp niệm để “cuộc đời vẫn đẹp sao”, để “con tim bỗng vui trở lại” thì có xơi cả lố thuốc chỉ mau … đau bao tử!
Chuyên gia về bệnh do stress ở đại học Munich, CHLB Đức đã khẳng định: cách tốt nhất để “tút” lại bộ não là ưu tiên áp dụng các phương pháp không dùng thuốc. Thiền định, châm cứu, dưỡng sinh … kiểu nào cũng nên thử, miễn là sau thời gian ngắn áp dụng thấy khỏe, thấy vui. Quan lang samurai ở Nhật dựa trên cơ chế điều chỉnh theo ngõ từ tâm qua thể, đã từ lâu cổ động cho biện pháp tìm chỗ nào đừng ai thấy rồi khóc một trận đã đời cho trôi niềm uất hận. Thầy thuốc ở Ấn Độ, nơi nhiều người không ngồi ghế mà chọn bàn đinh, ngược lại, khuyên nên cười cho thường, dù vô cớ cũng được, nhưng cười hả hê để văng mất nỗi u sầu. Chọn phương pháp nào tùy thích, xen kẽ càng hay.
Thường có ăn có chịu. Không già néo khó đứt dây. Giọt nước nhỏ xíu vẫn tràn ly dễ dàng khi ly đã đầy ắp! Muốn đừng quá đậm đặc chỉ còn nước pha loãng. Ai nắm được nguyên tắc này, người đó có cơ may đồng hành với stress cho hết … 99 năm! Kẹt ở chỗ, nói nghe tưởng dễ nhưng khó làm! Dù vậy, vẫn phải nói như lời thơ buồn của Nguyễn Tất Nhiên, “thà như giọt mưa đến ôm tượng đá, có còn hơn không, có còn hơn không!”.
BS Lương Lễ Hoàng
Theo Tạp Chí Sức Khỏe
