Một ngôi nhà để ngồi nhìn nhân gian

Từ đó, tôi thường tự hỏi: trong ngôi nhà, tư thế sống nào của con người là phổ biến nhất: đi, đứng, nằm, ngồi? Dĩ nhiên, dễ thấy rằng nhà không phải là nơi để đi, hay đứng mà là để ngồi và nằm. Trong đó, tư thế ngồi là chủ yếu: ngồi ăn cơm, ngồi tiếp khách, ngồi làm việc, ngồi học, ngồi xem tivi, ngồi lướt web, ngồi thư giãn, ngồi suy tư… Do đó, phòng cho chức năng ngồi luôn nhiều hơn các chức năng khác: phòng khách, phòng làm việc, phòng ăn, thư viện, phòng nghe nhạc, xem phim (trong khi phòng cho chức năng nằm chỉ có phòng ngủ, và cho chức năng đứng chắc chỉ có nhà bếp!)
Nói không ngoa, ngồi là tư thế chiếm thượng phong trong ngôi nhà và chính cách ngồi định hình không gian ngôi nhà. Ngồi bệt dưới sàn tạo ra ngôi nhà truyền thống Nhật. Ngồi trên ngựa, trên sập gụ, trên chõng tre, trên chiếu, tạo ra bố trí không gian ngôi nhà Việt. Ngồi trên sofa êm ấm tạo ra ngôi nhà kiểu mới… Thậm chí, một hãng hàng không hàng đầu thế giới là Air France vài năm trước khi quảng cáo cho chiếc ghế mới êm ái trên khoang máy bay cải tiến, có thể ngả người tựa lưng thoải mái, đã thâu thập và chiếu lại các cách ngồi thư giãn của nhiều loại người: ngả người trên sofa xem tivi, nằm trên ghế võng, người bán hàng ngồi dựa trên các bao hàng, chú mục đồng ngả người trên lưng trâu… với câu kết luận: “Chúng tôi không thay đổi được thói quen ngồi của con người nên chúng tôi thay đổi… chiếc máy bay”.
Vào một căn nhà, cứ nhìn cách bố trí các góc ngồi, các tiện nghi ngồi, bạn sẽ nhận ra phong cách của chủ nhân. Một bàn tròn nhỏ, vừa tầm một ghế ngồi thẳng lưng, đặt ở một góc khuất đơn độc với một cành hoa lẻ loi, để có thể một mình cùng chiếc máy tính trầm tư ghi chép. Ở hàng hiên góc nối ngôi nhà với mảnh sân nhỏ bỗng thấy một băng ghế gỗ cũ, thô mộc liên tưởng đến một trưa hè thức giấc cầm ly trà chanh ra ngồi ngẩn ngơ nhìn các bóng nắng tung tăng trên chiếc sân nhỏ. Trong sân vườn, dưới tàn cây râm mát, một chiếc võng đung đưa gọi mời một tư thế ngồi – nằm đón những cơn gió đang xào xạc hàng cây. Trong nhà bếp, vài chiếc ghế cao (như ghế bar) ở trong tư thế ngồi – đứng đặt bên cửa sổ nhà bếp, để buổi sáng trước khi đi làm tranh thủ ngồi uống tách càphê điểm qua tờ báo…
Còn trong phòng khách, phong cách của những chiếc ghế quyết định phong cách của nội thất căn nhà. Một bộ salon gỗ gụ sáng bóng phong cách Art deco hồi đầu thế kỷ 20 sẽ tạo một không khí trầm mặc của Đông Dương. Những chiếc ghế kết hợp sắt và da tạo dáng organic gợi nhớ đến trào lưu Modernism hồi những năm 1945, mà trong đó tiêu biểu nhất có lẽ là chiếc sofa Barcelona do Mies van der Rohe thiết kế. Những chiếc ghế bằng gỗ ép vàng óng thân thiện cho thấy phong cách rất thiên nhiên của nội thất Scandinavia mà sau này thương hiệu Ikea vẫn còn theo đuổi…

Cho nên chiếc ghế và cách mà con người ngồi là điều đầu tiên phải nghĩ đến khi thiết kế ngôi nhà. Nhiều kiến trúc sư tài danh đồng thời cũng là người vẽ ghế rất xuất sắc. Vì khi vẽ nhà họ đã liên tưởng đến cái tư thế thú vị nhất mà chủ nhân ngôi nhà thưởng thức không gian sống của mình. Một chỗ ngồi đẹp giúp tạo ra linh hồn của ngôi nhà. Làm đúng được công năng này sẽ tạo ra hạnh phúc cho người cư ngụ.
Nhưng, trong sự phong phú của các cách ngồi thì có một cách ngồi ngày càng trở nên quan trọng hơn cả: đó là ngồi dựa ngửa, thư giãn, kiểu ngồi trên các ghế sofa, couch… Đây sẽ là điểm buộc phải có của mọi căn nhà.
Nhìn vào lịch sử phát triển của chiếc ghế cùng với lịch sử nhân loại ta thấy khuynh hướng ghế đang “ngửa” ra từ từ. Thời Trung cổ châu Âu ghế cứng có vai thẳng đứng, thô. Ở phong kiến phương Đông cũng thế, các chiếc ghế tựa của Trung Quốc hoặc ghế cổ Việt Nam có lưng thẳng, cứng. Tất cả là do quan niệm khắc kỷ, nghiêm trang, đứng ngồi cho ra dáng quan cách nên phải ngồi thẳng vai, tay để đúng cách, mắt nhìn thẳng. Nhưng quan niệm  sống và mưu cầu hạnh phúc càng thăng tiến theo thời gian, dần dần chiếc ghế càng được làm để nuông chiều con người hơn. Nó to rộng, êm ấm, vật liệu dễ chịu khi áp sát mơn man cơ thể. Nó có chỗ tựa ngả ra phía sau để con người buông thả đôi vai và lưng, đôi chân duỗi dài thư giãn…
Thật ra, ở chốn riêng tư, thì cách ngồi thư giãn đã tồn tại khá xưa rồi. Người La Mã nằm nghiêng dựa vào gối uống rượu, đàm đạo. Ấn Độ, Trung Hoa nằm trên ngựa phản, tựa vào tường hay gối… Nhà quê trèo lên đống rơm ngồi – nằm ngắm mây bay, chú mục đồng nằm trên lưng trâu thả diều…

Vì vậy, thiết kế ngôi nhà nên bắt đầu từ việc chọn một chỗ thật đặc biệt cho thế ngồi dựa ngửa này. Kiến trúc sư nên bỏ thì giờ thiết kế chiếc ghế này và đặt nó vào góc nhìn cần thiết. Một chiếc ghế và chỗ ngồi như thế với một không gian xung quanh quen thuộc, phù hợp với nhu cầu yêu thích nhất của chủ nhân và có một góc nhìn gợi cảm, hứng thú… nên là trọng tâm của một ngôi nhà. Đó là nơi yêu thích nhất, thân thuộc nhất, được sử dụng nhiều nhất trong một ngôi nhà. Ở đó chủ nhân không chỉ ngồi, mà còn là nghĩ ngợi, làm việc (với cái laptop đặt trên đùi – chữ “laptop” nghĩa là đặt trên đùi mà), đọc sách, xem tivi, ghi chép, sáng tạo, ăn uống, thậm chí là… ngủ tại đó trong những đêm cô tịch hay những giấc trưa của ngày chủ nhật yên bình.
Hiện nay, giới thiệu một ngôi nhà thường có cách mô tả lạnh lùng: nhà hai phòng ngủ, nhà ba phòng ngủ… Kiểu “nhà để ở” như thế quá chung chung. Rồi đến lúc ta sẽ phải có một định nghĩa chuyên biệt hơn về ngôi nhà tuỳ theo trọng tâm sống của chủ nhân, đó có thể là “nhà để làm việc”, “nhà để hưởng lạc thú”, “nhà để trốn khách khứa”, hoặc “nhà chỉ để về ngủ”…, tuỳ theo cách bạn muốn. Nhưng nếu nói đến một ngôi nhà có thể giúp sống chầm chậm, sống khẽ khàng, sống từng phút giây… thì cá nhân tôi thấy đó phải là một ngôi nhà có nhiều chỗ ngồi đẹp và trọng tâm là một góc ngồi thư giãn – ngồi nằm, ngồi thư giãn như vừa nêu. Đó là ngôi nhà để ngồi nhìn nhân gian và tư lự về thế sự.

Theo KT&ĐS Số 80&81