Thờ cúng tổ tiên là một truyền thống đẹp trong văn hóa ứng xử của người Việt và càng đặc biệt trong mỗi dịp tết đến, xuân về. Phong tục ấy không chỉ thể hiện nền nếp văn hóa “uống nước nhớ nguồn” mà còn mang giá trị giáo dục sâu sắc cho các thế hệ mai sau. Nhưng cách thức cúng gia tiên mang màu sắc truyền thống không phải ai cũng nắm được.
Thờ cúng là báo hiếu tổ tiên
Trước tiên cần phải khẳng định, người viết bài này chỉ nhằm đưa ra một vấn đề để cùng tham khảo, tùy theo tín ngưỡng của mỗi người mà có sự ứng dụng sao cho viên mãn trong nghi lễ cúng gia tiên.
Để làm rõ hơn về phong tục cúng tổ tiên, trước tiên cần biết thêm về khái niệm “thần thức”, điều mà dân gian thường gọi là linh hồn, người cõi âm, hương linh, anh linh, giác linh…
Con người khi chết đi thì vẫn còn lưu lại phần “thần thức” thoát ra khỏi thân tứ đại. Điều này trùng hợp với quan điểm của đạo Phật về thuyết luân hồi, cho rằng con người phải trải qua nhiều kiếp, trước khi được trở về cảnh giới cực lạc.
Cúng giỗ tổ tiên tuyệt đối không tổ chức tiệc tùng linh đình
Với phong tục thờ cúng tổ tiên, dù vô tình hay hữu ý, chúng ta đều đã chấp nhận phần “thần thức” ấy đang song hành cùng thế giới hữu hình. Con người sinh ra, ai cũng có cha mẹ, ông bà, cao hơn nữa là tổ tiên dòng tộc. Mẹ cha nuôi dưỡng chúng ta, nhưng không bao giờ nghĩ đến việc mình được trả công, mà duy nhất chỉ mong cho các con trưởng thành vinh hiển, làm vẻ vang dòng họ tổ tông.
Với công ơn sinh thành dưỡng dục, khi mẹ cha còn sống thì phụng dưỡng, khi khuất bóng thì kính thờ, phận làm con cần phải đáp đền thế nào cho tròn chữ hiếu?
Dù tiền tài, phẩm vật có uy nghi đến đâu chăng nữa cũng chẳng thể đáp đền công đức, dù cao lương mỹ vị đủ đầy cũng không thể sánh tày ơn.
Vì vậy, cách báo hiếu hoàn mỹ nhất, ngoài việc dâng tịnh tài, tịnh vật ra, cần dâng hỷ thực, hiếu thực và pháp thực, giúp “thần thức” của người đã khuất thoát khỏi trạng thái phiền não để trở về cảnh giới an lạc. Điều này phù hợp với quan điểm cửa Phật: “Tài thí không bằng pháp thí”.
Cúng đồ mặn hay đồ chay?
Thực tế, phương thức thờ cúng tổ tiên trong nhiều gia đình hiện nay tuy tốn kém, nhưng chưa thực sự đáp ứng được các thông điệp từ thế giới tâm linh. Khi các gia đình cúng bằng những thực phẩm có nguồn gốc sát sinh, khiến phần “thần thức” của người đã khuất dần dần trở nên “nghiện” các thứ đó.
Thông qua các kết quả khảo nghiệm thấy rằng, người mới qua đời, “thần thức” rất hoang mang, không có khả năng tự chủ. Lúc ấy, nếu các gia đình dùng những đồ cúng có nguồn gốc tanh hôi, sẽ vô tình làm cho “thần thức” của người đã khuất rời xa cảnh giới thanh tịnh. Bằng chứng là những đám cúng giỗ mà giết mổ nhiều, rượu thịt thừa mứa thì thường hay xảy ra va chạm, cự cãi, thậm chí có thể đâm chém nhau ngay trong lễ cúng. Đó là bởi đám cúng giỗ đó đã bật tín hiệu, quyến rũ các phần “thần thức” ưa thích tanh hôi, tham lam, gây “tác dụng ngược”, tạo nên sự nóng nảy vô cớ, thiếu kiềm chế của những chúng sinh tham gia thụ hưởng đồ cúng lễ.
Từ hàng ngàn ca khảo nghiệm điển hình, kết quả thống kê cho thấy có tới trên 80% đối tượng tội phạm hình sự đều có nguồn gốc xuất thân từ những gia đình làm nghề bất lương (ví dụ như buôn bán ma túy, hành nghề cờ bạc hoặc làm giàu trên thân xác phụ nữ).
Trong những gia đình đó, “thần thức” của người đã khuất luôn bị “ô nhiễm” bởi môi trường không lành mạnh, dù người thân có cúng dâng mâm cao cỗ đầy cũng không thể siêu thoát. “Âm không siêu thì dương không thái”, vì thế không trước thì sau, những gia đình đó cũng gặp những tai họa khó lường theo luật Nhân – Quả.
Các thần thức khi đã “nghiện” những mùi vị kém chay tịnh do người thân dâng cúng thì thường tìm đến những gia đình đang làm nghề sát sinh hoặc mắc nghiện ngập… để tái sinh trong kiếp sau theo nghiệp lực “đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu”. Và như vậy họ sẽ bị nghiệp sát sinh, nghiệp bất lương lôi cuốn vào vòng xoáy tội phạm trong kiếp sau.
Vậy nên, trong mâm cúng lễ gia tiên, tốt nhất nên dùng những đồ chay tịnh. Cần phải dùng nghi thức cúng tâm linh để chuyển thành “hỷ thực và hiếu thực”. Ví dụ như khi ta đang đói bụng, nếu nghe được một tin rất vui, cảm giác đói trước đó có thể dễ dàng tan biến. Phần “thần thức” cũng như vậy, họ không còn xác thân hữu hình để thọ hưởng các đồ cúng. Tâm thức khi được làm quen với môi trường thanh tịnh, được hưởng những đồ “hỷ thực, hiếu thực”, chính là cách nạp thêm năng lượng tinh thần, để phần “thần thức” vượt lên một cung bậc mới trên hành trình tiến hóa tâm linh.
Ngoài ra, chỉ dùng đồ cúng lễ thanh tịnh thôi thì cũng chưa đủ, mà còn phải dùng nghi thức của nhà Phật để hồi hướng công đức cho gia tiên. Cùng với việc tụng những bài kinh cầu nguyện sự an lành, con cháu khi tham gia cúng lễ cũng phải thật sự thanh tịnh, hướng về điều thiện. Nhiều cuộc khảo nghiệm đã chỉ ra rằng phần “thần thức” chỉ thực sự hoan hỷ khi những người trực tiếp cúng lễ phải là con hiền, dâu thảo, cháu ngoan. “Thần thức” không hoan hỷ với sự cúng thuê, cúng mướn.
Cúng theo nghi thức tâm linh cần những điều gì?
Thông thường, chúng ta thấy rằng, nhiều người cúng giỗ theo nghi thức phàm phu là cốt để các con cháu về dự ăn uống, “đánh chén” là chính, còn việc tri ân, đề cao công đức và tưởng nhớ đến người đã khuất thì bị xem nhẹ. Thậm chí, nhiều đám giỗ, các con cháu chẳng hề quan tâm đến tên, tuổi, cuộc đời sự nghiệp của người đã khuất, mà chủ yếu chỉ khấn cầu lợi, xin được “người âm phù hộ”. Đây cũng là dịp để đón tiếp chiêu đãi tiệc tùng nhằm mở rộng mối bang giao giúp cho công danh, sự nghiệp của tín chủ có cơ hội thăng tiến.
Nhưng cúng theo nghi thức tâm linh thì hoàn toàn khác hẳn với cúng phàm phu.
Những người con hiền, dâu thảo, cháu ngoan khi tổ chức cúng giỗ tri ân, báo hiếu cho người đã khuất là chính yếu, còn ăn uống tiệc tùng chỉ là phần thứ yếu. Do vậy, với nghi thức cúng tâm linh, trọng tâm là phải làm sao cho thần thức của người đã khuất được trở về cảnh giới an lạc, đó chính là “âm siêu dương thái”.
Để việc cúng lễ được viên mãn thì cần phải đảm bảo một số tiêu chí. Thứ nhất, tịnh tài, tịnh vật dâng lên cần trong sạch, không cúng tiền giả, vàng mã, không cúng những đồng tiền có nguồn gốc bất lương (như tiền do cá cược, cờ bạc, buôn bán ma túy, trộm cắp, sát sinh…), không cúng đồ giả, đồ cũ, không cúng những phẩm thực tanh hôi có nguồn gốc sát sinh. Vì người đã khuất không còn nữa, do vậy không thể thọ hưởng trực tiếp vào các đồ cúng bằng phạn thực, nên cần phải có những bài thần chú để biến các thức ăn sang dạng Hỷ thực, Hiếu thực.
Trong quá trình dâng cúng cần đọc các bài thần chú (còn gọi là Chú Biến Thực) để “chuyển hóa” các thứ dâng cúng sang pháp Hỷ thực. Các thành viên trong nhà cần tụng kinh Sám hối và tụng kinh Vu Lan, dâng lời tự bạch thiết tha để chuyển hóa tâm thức, giúp thần thức người đã khuất có cơ hội tiêu trừ sân hận, phiền não. Tụng kinh Bát Nhã để trợ duyên cho “thần thức” được tăng trưởng đạo lực, trở về cảnh giới an lạc.
Tiếp theo là cúng phóng sinh nhằm nuôi dưỡng lòng từ bi và nhờ công đức phóng sinh thì có thể tiêu trừ được nghiệp chướng đã gây ra từ quá khứ. Đây là cách hữu hiệu nhất có thể tránh được hoạn nạn cho gia quyến, không nên tin vào cách giải hạn bằng bùa ngải, bởi không ai làm thay mình được, chỉ có tự mình mới có thể giải trừ được tai ách cho mình theo luật Nhân – Quả mà thôi.
Trải qua nhiều lần được hưởng “Hỷ thực, Hiếu thực, Pháp thực” và an trú trong môi trường thanh tịnh, phần “thần thức” của gia tiên sẽ dần được tiếp cận với cảnh giới cao hơn trên hành trình tiến hóa tâm linh.
Trong truyền thống báo hiếu tổ tiên, việc cúng lễ đúng phương thức chính là cách để đền đáp công ơn trời biển của các đấng sinh thành.
Theo TS Vũ Thế Khanh/ Petrotime.vn
